Je kunt er niet omheen als je tussen mei en eind september op vakantie in IJsland bent; het IJslandse schaap kom je overal tegen. Je moet zelfs oppassen dat je er geen aanrijdt, want ze lopen vaak los en rennen zo de weg op. Met het isolement dat hoort bij het leven op een eiland, is het IJslandse schaap een van de zuiverste schapenrassen ter wereld. Het schaap is niet alleen schattig, maar zijn wol houdt de IJslanders al decennia lang warm en het vlees houdt ze sterk. Wil je meer weten over het IJslandse schaap? Lees dan verder.
Geschiedenis IJslandse schaap
Het IJslandse schaap werd in de 9e en 10e eeuw geïmporteerd door de Vikingen. Zij namen de schapen mee op hun boten en bouwden een nieuw leven op in IJsland. Verder werden er ook IJslandse paarden, koeien, geiten en varkens geïmporteerd. De varkens bleken al snel niet geschikt voor het leven in IJsland, waardoor deze er ook niet meer gehouden worden. De paarden en schapen werden het meest gebruikt. Het paard vooral als vervoersmiddel en het schaap voor eten, kleding en het drinken van de melk. Ze aten echt álles van kop tot teen van het schaap, waardoor de schapenkop (Svið) nog steeds een belangrijk traditioneel gerecht is.
Hoeveel schapen zijn er in IJsland?
Er zijn op dit moment ongeveer 500.000 schapen in IJsland, terwijl dit er 50 jaar geleden nog 800.000 waren. Als je je bedenkt dat IJsland slechts 370.000 inwoners heeft, dan zijn er dus echt héél veel schapen. Het houdt in dat gemiddeld iedere inwoner 1-2 schapen heeft.
Waar vind je het IJslandse schaap?
Je vindt het IJslandse schaap bijna overal in IJsland, niet gek met deze grote aantallen. Toch zul je de hoofdstad moeten verlaten om ze te zien. Als je de ringweg rijdt dan kom je zeker vele schapen tegen. Er staan vaak bordjes langs de weg die je waarschuwen, want ze rennen zo de weg op en als je een schaap aanrijdt, moet je deze betalen. Ook op het schiereiland Snæfellsnes kwamen we veel schapen tegen.
Uiterlijk van het IJslandse schaap
De schapen worden beschouwd als een bergras en de meeste hebben een witte vacht, maar ze kunnen ook bruin, zwart, grijs of gevlekt zijn. Het vrouwelijke schaap is een ooi en het mannelijke schaap is een ram. IJslandse ooien wegen gemiddeld 70 kilogram en IJslandse rammen wegen ongeveer 95 kilogram. De ooien en rammen kunnen beide hoorns hebben. De schapen zijn sterk en hebben een goed immuunsysteem sinds de moeilijke landbouwomstandigheden in IJsland hen zo hebben gemaakt. IJslandse schapen zijn geëvolueerd om te overleven op gras en bladeren, aangezien IJsland vanwege het klimaat geen graan producerend land is.
Karakter IJslandse schaap
IJslandse schapen zijn alert en actief maar niet gek. De karakters variëren van lief en vriendelijk tot timide en verlegen. Rammen kunnen rustig, stil en vriendelijk zijn, maar ook af en toe agressief, vooral tijdens het broedseizoen. Het IJslandse schaap blèrt niet zoveel als andere schapenrassen, misschien willen ze de rust in IJsland niet verstoren haha. Het IJslandse schaap is geen volgzaam ras. Ze zijn zeer waakzaam en snel ter been. Hun kudde-instinct is vrij slecht en de meeste schapen zijn erg individualistisch.
Wol van het IJslandse schaap
Het IJslandse schaap staat vooral bekend om hun wol, die dubbel gecoat is en daardoor waterafstotend. Het biedt een geweldige bescherming tegen de extreme weersomstandigheden in IJsland. De gemiddelde jaarlijkse vacht van een IJslands schaap weegt 2 tot 3 kilogram. De schapen worden twee keer per jaar geschoren en dat levert ongeveer 800.000 kilogram aan wol op.
Lopapeysa trui
Aangezien het wol van het IJslandse schaap zo’n goede kwaliteit heeft, is het heel leuk om een handgemaakte Lopapeysa te kopen. Dit is een typische IJslandse trui die in het midden van de 20e eeuw ontstond. De lokale bevolking ging toen op zoek naar nieuwe stijlen en ideeën om het wol te verwerken. Het ontwerp is sindsdien een nationaal icoon geworden voor de IJslandse culturele identiteit.
Ik kocht mijn lopapeysa bij een handwerkwinkeltje in Selfoss. Een vriendin kocht hem bij een boerderijwinkeltje tussen de geisers en de Gullfoss waterval in. De kosten van een lopapeysa zijn tussen de 150 en 250 euro, maar geloof me; het is een goede investering. Vooral met deze dure energieprijzen 😉
IJslandse mutsen
Aangezien ik in IJsland geen mooie, bijpassende muts kon vinden voor bij mijn Lopapeysa, ben ik begin 2023 begonnen met het leren breien van mutsen. Ik heb ze ook nog in een paar andere kleuren gebreid, dus stuur gerust een berichtje bij interesse.
Schapenvacht van IJslands schaap
Het is ook super leuk om een schapenvacht te kopen van het IJslandse schaap. Zo geef je net wat meer sfeer en warmte aan je huis. Leg een klein vachtje in je favoriete stoel of leg een grote op de grond als vloerkleed. Dan krijg je zeker geen koude voeten meer 😉
Lamsvlees
De schapen in IJsland worden vooral gefokt voor het heerlijke lamsvlees. De lammetjes worden bijna allemaal geboren in mei als de Sauðburður (het lammeren) begint. Dit is een hele spannende tijd voor de boeren, waarbij ze hulp krijgen van vrienden en familie om de lange uren te blijven waken en helpen. De schapen blijven dan in de stallen totdat ze worden vrijgelaten om de heuvels en bergweiden in het hele land te laten grazen. Ze lopen vrij rond tot half september, waarna het evenement Réttir plaatsvindt!
IJslandse lammetjes kunnen in de zomer vrij rondlopen op de weiden en worden meestal direct na de zomer geslacht als ze zo’n vier tot vijf maanden oud zijn. IJslandse schapen krijgen geen granen, hormonen of antibiotica en grazen in plaats daarvan alleen op de weiden in de zomer. In de winter krijgen ze hooi of kuilvoer. Het lamsvlees is fijnkorrelig en mals en wordt gebruikt in veel traditionele IJslandse recepten, zoals IJslandse lamssoep (Kjötsúpa). Het vlees van de oudere schapen wordt goedkoop verkocht en meestal gebruikt om stoofschotels van te maken.
Réttir IJsland
In september verzamelen boeren in IJsland al hun schapen op één plek. De schapen lopen vrij rond tijdens de zomermaanden, maar worden in de september gesorteerd, zodat iedere boer weer zijn eigen schapen vindt. Dit sorteren wordt Réttir genoemd.
Réttir kan tot een week duren, omdat de schapen snel kunnen bewegen en erg verspreid zijn over het land. De schapen hebben niet echt een kudde instinct, waardoor ze elkaar niet achterna lopen. Hierdoor is het voor boeren moeilijk om hun kudde goed bij elkaar te krijgen. Sommige schapen lopen zelfs alleen weg.
Vaak gebruiken de boeren een IJslandse hond of border collie om de schapen te drijven. Gelukkig hoeven de boeren deze veeleisende taak niet alleen op zich te nemen, want veel lokale bewoners doen mee met Réttir om de boeren te helpen de schapen bijeen te drijven. Het is zelfs een van de populairste activiteiten onder de lokale bevolking. Een mengelmoes van ruiters, honden en mensen te voet helpt om de schapen klaar te maken voor het winterseizoen. Ben je in September in IJsland? Dan kun je Réttir misschien zelf meemaken.
Mijn persoonlijke tips en ervaringen in IJsland
Lees in mijn e-books alles wat je moet weten voor jouw IJsland reis.
- De ultieme reisgids voor de ringweg
- Reisplanning 15 dagen
- Reisplanning 7 dagen
- Voorbereiding & checklist
Schrijf je in voor de Vleugje IJsland nieuwsbrief
Op de hoogte zijn van het laatste IJslandse nieuws, het weer of leuke feestdagen? Ik stuur je graag maximaal 1 keer per week een nieuwsbrief met interessante informatie over IJsland. Laat je gegevens hieronder achter en klik op inschrijven.
Beste Chayenne,
Wat een mooi stukje schrijf je hier over de Réttir, ik heb het zelf ook een keer meegemaakt toen ik op IJsland was! Maar nu heb ik een hwle specifieke vraag voor jou, waar ik online weinig over kan vinden. De IJslanders zijn vast ook steengoed in wolbewerken, en nu vroeg ik me af of jij daar iemand kent die dat doet, ook her spinnen van de wol. En of ze de gesponnen wol dan ook vollen?
Ik ben namelijk zelf aan het spinnen en wil graag ook leren vollen, maar ik weet er weinig van.
Ik hoop dat je meer weet of me kan doorverwijzen naar iemand. Dankjewel!
Groetjes
Annie
Beste Annie,
Wat een interessante vraag. Ik ken niemand persoonlijk die dit proces uitvoert.
Ik ben bij handwerkwinkeltjes geweest, maar volgens mij laten zij de wol ook maken door een andere partij.
Je zou Handverksskúrinn in Selfoss een berichtje kunnen sturen om te vragen of ze dat zelf doen of de wol opsturen.
Hopelijk heb je er wat aan.
Groetjes Chayenne