Orka’s zijn al mijn hele leven mijn lievelingsdieren en het is mijn droom om ze in het wild te zien in IJsland en met ze te snorkelen in Noorwegen. Als klein meisje was ik verslaafd aan de film Free Willy en wist ik zeker dat ik ook orka trainster wilde worden. Nu vind ik deze praktijken verschrikkelijk zielig en ben ik voorstander van het orka spotten in het wild. Wil je meer weten over de orka? Lees dan snel verder.
Wat is een orka?
Een orka, ook wel bekend als een zwaardwalvis (wetenschappelijke naam: Orcinus orca), is een grote tandwalvis en een van de bekendste leden van de dolfijnenfamilie. Orka’s zijn te herkennen aan hun opvallende zwart-witte kleurpatroon en hun grote, driehoekige rugvinnen. Ze zijn bekend om hun intelligentie, sociale structuren en jachtvaardigheden.
Hoe zien orka’s eruit?
Orka’s zijn tussen de 6 en 9 meter lang en kunnen wegen tussen de 3,5 en 7 ton. Er was ooit een orka van 10 meter die ook 10 ton woog. Orka’s hebben een opvallend uiterlijk met hun zwart-witte patroon, waarbij het bovenste deel van hun lichaam zwart is en de onderzijde wit.
Boven de ogen hebben ze een grote, ovaalvormige witte vlek. Verder is hun lichaam gestroomlijnd en een hebben ze een sterke staart, die hen in staat stelt om met hoge snelheden door het water te zwemmen. De rugvin van de mannetjes is lang en spits en die van vrouwtjes kleiner en schuin naar achteren.
Hoe communiceren orka’s?
Orka’s hebben een complex sociaal leven en leven in hechte familiegroepen, bekend als pods. Binnen een pod heerst er een sterke sociale structuur, waarbij communicatie essentieel is. Orka’s communiceren met elkaar door verschillende geluiden en lichaamstaal, zoals klikken, fluiten en pulsen. Ze produceren deze geluiden met behulp van een orgaan in hun kop dat bekendstaat als de meloen.
Het klikken wordt voornamelijk gebruikt voor om een echo te creëeren. Hierbij zenden orka’s klikgeluiden uit en luisteren ze naar de echo’s die terugkeren van objecten in hun omgeving. Zo weten ze waar hun prooien zijn en kunnen ze zich oriënteren in hun omgeving. Daarnaast gebruiken ze de fluitjes en pulsen als communicatiemiddel tussen individuele orka’s en binnen pods.
Naast geluiden maken orka’s ook gebruik van lichaamstaal om te communiceren. Ze kunnen verschillende bewegingen en posities aannemen om hun intenties en emoties over te brengen. Bijvoorbeeld, het uitsteken van de rugvin kan een teken zijn van agressie of dominantie, terwijl het zwaaien van de staartvin kan duiden op spelgedrag.
Daarnaast vertonen orka’s ook andere vormen van sociaal gedrag, zoals fysiek contact zoals knuffelen, duwen en kopstoten. Ze kunnen ook speels gedrag vertonen, zoals het uitvoeren van sprongen en het ronddraaien in het water. De precieze betekenis van de geluiden en het gedrag wordt nog veel onderzocht door wetenschappers.
Hoe oud worden orka’s?
Orka’s hebben een behoorlijk lange levensduur in vergelijking met veel andere zoogdieren. In het wild is de levensverwachting voor orka’s tussen de 50 en 80 jaar, maar dit is sterk afhankelijk van de verschillende populaties en gebieden waar ze wonen. Het exact bepalen van de leeftijd van wilde orka’s kan een uitdaging zijn, omdat het vaak gebaseerd is op schattingen en observaties. Wetenschappers doen dit door te kijken naar de groeiringen in de tanden van de orka, die vergelijkbaar zijn met jaarringen in bomen. Hierdoor kunnen ze een idee krijgen van de leeftijd van het individu.
Helaas halen orka’s in gevangenschap deze lange levensduur vaak niet en overlijden ze vaak vroegtijdig. Dit is meestal als gevolg van de stress van het leven in gevangenschap en de beperkingen van hun omgeving. De beruchte orka Tilikum, die drie van zijn trainers heeft doodgemaakt, overleed in 2017 op 36 jarige leeftijd. Tilikum is bekend van de documentaire Blackfish, waarin je ziet hoe deze dierenparken de orka’s mentaal en fysiek kapot maken.
Zijn orka’s gevaarlijk?
Dan kunnen we meteen door met de vraag of orka’s gevaarlijk zijn. De orka staat aan de top van de voedselketen in de zee. Ze zijn zelfs gevaarlijker dan de witte haai, maar dat komt ook omdat ze in groepen heel intelligent kunnen jagen.
In het wild is nog nooit een aanval van orka’s op mensen geweest. Ook zie ik vaak filmpjes voorbij komen waarbij orka’s eigenlijk heel sociaal en nieuwsgierig zijn richting mensen. Er zijn al talloze ontmoetingen tussen mensen en wilde orka’s geweest zonder incidenten, waarbij mensen de kans hebben gekregen om deze prachtige dieren van dichtbij te zien.
Het is echter belangrijk om te benadrukken dat orka’s wilde dieren zijn en dat je met respect en gezond verstand ermee om moet gaan. Wanneer mensen in de buurt van wilde orka’s zijn, is het raadzaam om afstand te houden en ze niet te storen.
Waarom heten ze killer whales?
De term killer whale is eigenlijk een vertaling van de oude naam die in het Engels werd gebruikt voor orka’s, namelijk “whale killer”. De naam whale killer werd bedacht doordat er werd gezien dat orka’s andere walvissoorten aanvielen en doodden, met name grotere baleinwalvissen. Later werd de naam gewoon omgedraaid. Het woord “killer” in deze context verwijst naar de indrukwekkende jachtvaardigheden en het vermogen van orka’s om succesvol andere prooien, inclusief walvissen, te vangen en te doden.
De term killer whale betekent niet dat orka’s gevaarlijk zijn voor mensen. De naam killer whale heeft eigenlijk een beetje een slechte reputatie onder ons mensen, omdat het de indruk kan wekken dat orka’s agressieve en gevaarlijke dieren zijn. In werkelijkheid zijn orka’s hele intelligente en sociale wezens, en hoewel ze competente jagers zijn, zijn er geen bekende gevallen van wilde orka’s die mensen hebben aangevallen.
Waar ter wereld leven orka’s?
Orka’s worden wereldwijd gespot in zowel koude als gematigde zeeën. Ze zijn te vinden in verschillende oceanen en zeeën, waaronder:
- De Stille Oceaan, waaronder Alaska, British Columbia en Washington State. Daarnaast kun je ze ook spotten in het zuiden bij Antarctica en langs de kusten van Chili, Argentinië en de Falkland Eilanden.
- De Atlantische Oceaan, waaronder de wateren rond IJsland, Noorwegen, Schotland en Canada. En ook langs de kusten van Zuid-Afrika, Namibië en Gibraltar.
- Noordelijke Grote Oceaan, waaronder Japan, Rusland en de westkust van de Verenigde Staten.
- Zuidelijke Indische Oceaan, waaronder Australië en Nieuw-Zeeland.
Orka’s zijn zeer mobiel en kunnen grote afstanden afleggen in hun zoektocht naar voedsel en andere leefomstandigheden. Verschillende populaties van orka’s kunnen zich onderscheiden door hun gedrag, voeding en culturele tradities. Deze populaties hebben vaak unieke dialecten en jachttechnieken, en sommige zijn strikt gespecialiseerd in bepaalde prooisoorten.
Wat eten orka’s?
Orka’s zijn carnivoren en hebben een gevarieerd dieet dat bestaat uit verschillende soorten prooien, afhankelijk van hun locatie en populatie. Hun voeding omvat onder andere:
- Vissoorten, waaronder zalm, haring, tonijn, kabeljauw en andere vis die in hun leefgebied voorkomt. Over het algemeen eten orka’s het meeste vis.
- Zeezoogdieren, afhankelijk van hun locatie en grootte van de groep, kunnen orka’s zich ook voeden met zeezoogdieren, zoals zeehonden, zeeleeuwen, zeeotters en zelfs andere walvisachtigen, zoals grijze walvissen.
- Inktvis: Orka’s hebben ook een voorkeur voor inktvis. Ze gebruiken hun tanden om deze weekdieren te vangen en te consumeren.
- Vogels: In sommige gevallen kunnen orka’s ook jagen op vogels, zoals meeuwen en aalscholvers, die zich dichtbij het wateroppervlak bevinden.
Het dieet van orka’s kan variëren afhankelijk van hun locatie en de beschikbaarheid van prooien. In IJsland zijn er bijvoorbeeld veel zeehonden te vinden en is er een grote groep aan orka’s. Door samen te werken, worden er rondom IJsland veel zeehonden gegeten. Ze maken dan golven door keihard onder de zeehond op een stuk ijs door de zwemmen. Aan de andere kant wacht een orka de zeehond op als hij eraf valt. Orka’s staan bekend om hun vaardigheid als jagers en hun vermogen om zich aan te passen aan verschillende voedselbronnen.
Orka’s in IJsland
In IJsland worden verschillende groepen orka’s waargenomen, waaronder zowel doortrekkende als orka’s die er het hele jaar blijven. De residente orka’s, ook bekend als de IJslandse gemeenschap van orka’s, bevinden zich meestal in de noordelijke wateren van IJsland, met name in de regio van de Westfjorden. Deze populatie wordt geschat op ongeveer 150 orka’s en staat bekend om hun jacht op zeehonden.
De orka’s in IJsland hebben unieke jachttechnieken ontwikkeld, zoals het fenomeen van de strandjacht. Bij strandjacht gebruiken ze hun sterke lichamen om zichzelf op het strand te duwen, waar ze zeehonden kunnen grijpen en terug het water in kunnen slepen. Dit gedrag is voornamelijk waargenomen in het noordwesten van IJsland, met name in de buurt van het schiereiland Melrakkaslétta.
De zomermaanden, van mei tot september, bieden doorgaans goede kansen om orka’s in IJsland te zien. Populaire locaties voor walvis safari’s en orka-observaties zijn onder andere Húsavík, Akureyri, Ólafsvík en Reykjavík. Tijdens deze excursies krijgen bezoekers de mogelijkheid om deze prachtige dieren in hun natuurlijke omgeving te zien zwemmen, jagen en communiceren. Hoewel ik al drie keer een walvis safari in IJsland heb gemaakt, heb ik helaas nog nooit een orka gezien. Houd er dus rekening mee dat het geen garantie is dat je ze ziet.
Wordt er nog gejaagd op orka’s in IJsland?
Het belang van het behoud van orka’s en hun leefgebieden wordt sinds tientallen jaren erkend in IJsland. Wetenschappers en natuurbeschermingsorganisaties bestuderen de orka populaties om hun gedrag, voeding en voortplantingspatronen beter te begrijpen. Dit onderzoek draagt bij aan het ontwikkelen van maatregelen ter bescherming van de orka’s en hun leefgebieden in IJslandse wateren.
Vroeger werd er veel gejaagd op orka’s in IJsland. In de jaren ‘70 en ‘80 werden er meer dan vijftig orka’s gevangen genomen in IJsland. In 1975 werden er zelfs twee jonge orka’s genaamd Gudrun en Kenau naar het Dolfinarium in Harderwijk vervoerd. Kenau werd een half jaar later al verhuisd naar Seaworld San Diego en Gudrun bleef tot 1989 in Harderwijk, waarna ze verhuisde naar Seaworld Orlando. Ook de bekende orka Keiko (Free Willy) en Tilikum (Seaworld Orlando) werden in IJsland gevangengenomen.
De gevolgen van het jagen op orka’s in IJsland
Hoewel het tijdperk van orkavangsten in de Noord-Atlantische Oceaan voorbij is, blijven IJslandse orka’s lijden in aquaria over de hele wereld. Volgens een online gepubliceerde lijst van in gevangenschap levende orka’s zijn 20 van de 55 bekende orka’s die momenteel optreden in pretparken in acht verschillende landen volbloed IJslands.
Zeventien van hen zijn in gevangenschap geboren en drie zijn de laatste overlevenden van de orka’s die in de jaren ‘70 en ‘80 uit IJsland werden overgevlogen. Vrouwelijke orka Stella, gevangen in 1987, treedt op in het Port of Nagoya Aquarium in Japan. Een andere vrouw, Katina genaamd, gevangen genomen in 1978, treedt op in SeaWorld in Orlando in de Verenigde Staten. En een mannetje genaamd Ulises, gevangen genomen in 1980, treedt op in SeaWorld in San Diego.
Dan zijn er nog alle gekruiste orka’s die het resultaat zijn van de fokprogramma’s van de dolfinarium industrie die de genen van IJslandse orka’s kruisen met anderen. Over de hele wereld werden IJslandse orka’s gefokt met orka’s van de andere continenten. Sommige nakomelingen zijn voor 50 procent IJslands, terwijl andere voor 75 of 87,5 procent IJslands zijn. Ook al zijn ze fysiek in staat om lange afstanden op de open zee af te leggen, ze zullen hun hele leven vast blijven zitten in betonnen tanks.
Als pretparken orka’s blijven fokken, zullen de tragische gevolgen van de IJslandse orka vangst die meer dan dertig jaar geleden is geëindigd, tot ver in de toekomst voortduren. Helaas ben ik zelf ook schuldig geweest aan het bezoeken van orka’s in Loro Parque in Tenerife. Ik vond het geweldig om eindelijk echte orka’s te zien, maar toen ik hun bassin zag, was ik al snel verdrietig. Orka’s horen niet in gevangenschap worden er doodongelukkig van. Hierdoor kunnen ze inderdaad gevaarlijk voor mensen zijn. Maar laten we eerlijk zijn; als we dit met mensen zouden doen, zouden wij ook gevaarlijk worden voor degenen die ons dit aandoet.
Free Willy
“Free Willy” is een beroemde film uit 1993 die het verhaal vertelt van een jongen genaamd Jesse en zijn bijzondere vriendschap met een orka genaamd Willy. De film bracht wereldwijd aandacht voor het welzijn van orka’s in gevangenschap en inspireerde tot acties om Willy naar een meer natuurlijke omgeving terug te brengen. De echte orka die de rol van Willy speelde, heette Keiko.
Na het succes van de film werden er hard gewerkt om Keiko te rehabiliteren en terug te brengen naar de oceaan. Na jaren van training en verzorging werd hij uiteindelijk in 1998 vrijgelaten in de wateren van IJsland. Hoewel Keiko enige tijd in het wild heeft doorgebracht, bleek zijn re-integratie in de natuur uitdagend. Hij zocht vaak contact met mensen en zocht menselijke interactie op. Ondanks de inspanningen om zijn vrijheid te waarborgen, keerde Keiko uiteindelijk terug naar menselijke zorg en werd hij ondergebracht in een speciaal opvangcentrum in Noorwegen. Keiko leefde daar tot 2003, waar hij met toegewijde verzorgers en dierenwelzijnsexperts kon genieten van een meer natuurlijke omgeving en zorg. Helaas overleed hij in december 2003 aan een longontsteking.
Ondanks de complexiteit van zijn herintegratie in het wild, heeft het verhaal van Keiko de wereld bewust gemaakt van de uitdagingen van het terugbrengen van orka’s naar hun natuurlijke habitat en heeft het een blijvende impact gehad op het bewustzijn over het welzijn van dieren in gevangenschap.
Hoe kan ik walvissen en dolfijnen helpen?
Er zijn meerdere instanties die dolfijnen en orka’s in gevangenschap helpen, waar je ook kunt doneren om ze te steunen. Ze strijden voor het beëindigen van dolfijnen en orka’s in gevangenschap en het stoppen van jagen op deze dieren. Op dit moment worden er nog steeds dik 1500 dolfijnen en walvissen per jaar vermoord en zij strijden voor een volledig verbod op het jagen.
Daarnaast willen ze een gezonde zee creëren, waarin de dieren worden beschermd en door de oceaan schoon te houden. Als je wil meer informatie wil over het doneren om deze dieren te helpen, kan dat via deze link. Ik heb zelf een orka genaamd Holly geadopteerd, zodat ik mijn schuldgevoel ten aanzien van het bezoeken van Loro Parque kan wegpoetsen en de wilde orka’s kan steunen. Voel je vrij om ook te doneren en de dolfijnen en walvissen in de oceanen een handje te helpen 🙂
Mijn persoonlijke tips en ervaringen in IJsland
Lees in mijn e-books alles wat je moet weten voor jouw IJsland reis.
- De ultieme reisgids voor de ringweg
- Reisplanning 15 dagen
- Reisplanning 7 dagen
- Voorbereiding & checklist
Schrijf je in voor de Vleugje IJsland nieuwsbrief
Op de hoogte zijn van het laatste IJslandse nieuws, het weer of leuke feestdagen? Ik stuur je graag maximaal 1 keer per week een nieuwsbrief met interessante informatie over IJsland. Laat je gegevens hieronder achter en klik op inschrijven.
