Vulkanen in IJsland; dit zijn de 8 gaafste!

Wist je dat er in IJsland zo’n 130 vulkanen zijn? Zelfs 30 hiervan zijn nog actief te noemen. De andere 100 vulkanen zijn niet actief. Dit betekent dat ze de afgelopen duizenden jaren niet zijn uitgebarsten.

In IJsland zijn de krachten van gletsjers en extreem koud weer constant in gevecht met de explosieve hitte van de aarde. Hierdoor is er een wereld van contrasten ontstaan in een grimmig landschap met schoonheid die je nergens anders ziet. Dit prachtige landschap zou echter niet mogelijk zijn zonder de vulkanen van IJsland…  

Welke vulkanen zijn er in IJsland?

In IJsland zijn meer dan 30 actieve vulkanen te vinden. Ik heb de belangrijkste hieronder voor je op een rijtje gezet. 

De Katla vulkaan

Katla is een actieve vulkaan die zich in de zuidelijke hooglanden bevindt, direct onder een van de gletsjertongen van Mýrdalsjökull gletsjer. Je kunt de Katla vulkaan zelf niet echt zien, omdat hij verstopt zit onder een dikke laag gletsjerijs. Je kunt wel de Katla ijsgrot bezoeken. Katla is een van de grootste en beruchtste vulkanen van IJsland en wordt als zeer actief beschouwd. Van het jaar 930 tot 1918, zijn 16 tot 20 uitbarstingen gedocumenteerd. De tijd tussen de uitbarstingen varieerde van 20 tot 80 jaar maar sinds 1918 is er geen uitbarsting meer geweest. Dat is dus al meer dan 100 jaar sinds de laatste gewelddadige uitbarsting. Wie weet wat er nog gaat komen. De vulkaan wordt in IJsland goed gemonitord. Meestal vindt een uitbarsting plaats na vele aardbevingen in een korte tijd. 

Boek hier een excursie naar de Katla vulkaan en bezoek de Katla ijsgrot! 

De Eyjafjallajökull 

Weet je nog dat in 2010 het hele vliegverkeer in Europa plat lag door een vulkaanuitbarsting in IJsland? Juist, dat kwam door deze vulkaan met zijn onuitspreekbare naam. Sinds de uitbarsting is hij beroemd en berucht en willen veel toeristen hem van dichtbij bekijken. De Eyjafjallajökull is een gletsjer die de gelijknamige vulkaan bedekt. De vulkaan is 1651 meter hoog met een krater van 3-4 kilometer breedte. De vulkaan is relatief vaak uitgebarsten sinds de laatste ijstijd. De laatste uitbarsting was dus in 2010 toen hij door zijn gigantische aswolken een week lang een enorme verstoring veroorzaakte van het vliegverkeer in noord- en west-Europa. De lokale bevolking kon zelfs dagenlang geen daglicht zien door de aswolk. De Eyjafjallajökull gletsjer bedekt 80 vierkante kilometer aan land met vele gletsjertongen.

De Askja vulkaan

Askja is een caldera vulkaan in IJsland. Askja betekent zelfs caldera, vandaar dat je de term Askja vaker in IJsland kunt tegenkomen. Een caldera vulkaan is een komvormige krater die ontstaat nadat de magmakamer bij een uitbarsting is ingestort. Askja is een van de grootste vulkaankraters in IJsland en heeft een diameter van ongeveer 10 kilometer. Askja is gevormd door verschillende uitbarstingen en is nog steeds actief, hoewel de laatste grote uitbarsting plaatsvond in 1961. De caldera is ook bekend vanwege de super mooie Viti-krater; een geothermische warmwaterbron die populair is bij toeristen om in te zwemmen.

De Fagradalsfjall vulkaan

In 2021 én in de zomer van 2022 barstte de Fagradalsfjall vulkaan uit. Hij ligt op het Reykjanes schiereiland in het zuidwesten van IJsland. Vanaf het vliegveld Keflavík is het ongeveer 30 minuten rijden (34 kilometer). Vanaf de hoofdstad Reykjavík doe je er een klein uurtje over (56 kilometer). Het voordeel van deze vulkaan is dus dat hij heel dichtbij de hoofdstad en het vliegveld ligt en ook nog eens gemakkelijk te bereiken is.

Je kunt hier hiken met een prachtig uitzicht op het gigantische magma veld van gestolde lava. Als je ver genoeg doorloopt kun je ook de vulkaankrater zien die misschien nog aan het roken is. Je hebt ook een geweldig uitzicht op de zee. Het is een hele unieke ervaring om zo dicht bij een vulkaan te zijn. Ik vond het echt heel gaaf om de kracht van de natuur van zo dichtbij mee te maken. 

UPDATE: sinds 10 juli 2023 is er weer een nieuwe vulkaan aan het uitbarsten in dit gebied; de Litli Hrútur, wat kleine ram betekent. De vulkaan is erg onvoorspelbaar, waardoor de wandelroute naar de vulkaan niet altijd geopend is.

De Grimsvötn vulkaan

Grimsvötn is een actieve subglaciale vulkaan gelegen in het Vatnajökull National Park in IJsland. Dit beketent dat de vulkaan zit verstopt onder een gletsjer. De uitbarstingen worden vaak gekenmerkt door grote overstromingen en smeltwaterstromen die ontstaan wanneer het ijs boven de vulkaan smelt als gevolg van de hitte van de uitbarsting. Grimsvötn wordt beschouwd als een van de meest actieve vulkanen van het land, met frequente uitbarstingen die ongeveer elke 5 tot 10 jaar plaatsvinden. De meest recente uitbarsting van Grimsvötn vond plaats in 2011. Als deze vulkaan uitbarst, kan het een grote hoeveelheid as en gas uitstoten, wat kan leiden tot luchtverkeersproblemen in Europa.

De Hverfjall vulkaan

De Hverfjall (ook wel bekend als Hverfell) is een grote vulkaankrater in het noorden van IJsland. Het is een stratovulkaan. Hverfjall is ontstaan tijdens een vulkaanuitbarsting ongeveer 2.500 jaar geleden. De krater heeft een bijna perfecte cirkelvorm en is 1 kilometer breed. Hverfjall is 312 meter hoog en als je bovenop staat is de krater zelf 140 meter diep met een klein bergje as in het midden. De rand van de krater is super steil en loopt bijna verticaal omhoog. Wat de Hverfjall uniek maakt, is dat de krater geen helling heeft.

De Kerid krater

Kerid is een vulkanisch kratermeer langs de golden circle route. Het meer heeft een neon blauwe, magische kleur en is omgeven met zeldzaam, rood vulkanisch gesteente. Kerid geeft je de mogelijkheid om op een echte vulkaan te staan! Maak een gemakkelijke wandeling rondom Kerid en geniet van het spectaculaire uitzicht! Naast het helderblauwe water zijn de steile hellingen van de vulkaan bijna volledig bedekt met rood vulkanisch gesteente. Er is een minder steile kant van de helling die bedekt is met rijk groen mos.

De Hekla vulkaan 

Hekla is te vinden in het zuiden van IJsland en is een van de meest actieve vulkanen van het land. De vulkaan is in de afgelopen eeuwen vele malen uitgebarsten, soms met heftige gevolgen voor de omgeving. De vulkaan is 1.491 meter hoog en is gemakkelijk te herkennen aan zijn kegelvormige top. De naam Hekla betekent “kap” in het IJslands en verwijst naar de witte hoed van sneeuw die de vulkaan bedekt. Hekla barst gemiddeld eens in de tien jaar uit, maar de uitbarstingen variëren sterk in grootte en frequentie. Sommige uitbarstingen hebben enorme hoeveelheden lava, as en puin uitgestoten, terwijl andere vrij klein waren. De uitbarstingen van Hekla hebben in het verleden invloed gehad op de IJslandse geschiedenis en cultuur. Zo werd de uitbarsting van 1104 genoteerd in middeleeuwse teksten en beschouwd als een teken van de naderende Apocalyps.

Hoe vaak barst een vulkaan uit in IJsland?

Het uitbarsten van deze vulkanen is een onvoorspelbare maar relatief regelmatige gebeurtenis. Sinds het begin van de 19e eeuw is er nog geen decennium voorbij gegaan zonder dat er een uitbarsting van een vulkaan was. De meest recente grote uitbarsting is de Fagradalsfjall op 19 maart 2021. Deze vulkaan stopte helaas met uitbarsten op 18 september 2021, waardoor ik hem helaas net niet heb zien uitbarsten toen ik een weekje later aankwam op IJsland. Het is wel heel vet en interessant om naar de vulkaan toe te lopen. Ik had nog nooit eerder zo’n vers magmaveld gezien, dus dat was super gaaf.

Op 3 augustus 2022 (2 weken nadat ik in IJsland was geweest) barstte achter deze vulkaan nóg een vulkaan uit. Deze uitbarsting duurde slechts 2 weken en wordt ook gelinkt aan deze Fagradalsfjall vulkaan. Daarnaast is er sinds 10 juli 2023 weer een nieuwe vulkaan aan het uitbarsten in deze regio.

In 2014 was in Holuhraun een vulkaan uitgebarsten. De Grímsfjall had een kleine uitbarsting in 2011, maar de meest bekende is de uitbarsting van vulkaan Eyjafjallajökull (probeer dat maar eens uit te spreken) in het zuiden van IJsland. Deze uitbarsting zorgde voor ontzettend veel problemen. De aswolk werd wel 8 km hoog in de atmosfeer geblazen en waaide zo over het Europese vasteland heen. Hierdoor werd het luchtruim boven een groot deel van Noord- Europa gesloten. Ook Schiphol moest haar deuren sluiten voor maar liefst 5 dagen. 

In juli 2022 bezocht ik de Fagradalsfjall vulkaan opnieuw, omdat mijn moeder ook heel benieuwd was naar het magma. Het weer was een stuk beter zoals je kunt zien. Amper 2 weken later barstte achter de heuvel links opnieuw een vulkaan uit. Gaaf!

Hoe gevaarlijk is het uitbarsten van een vulkaan in IJsland?

De levensbedreiging voor de bevolking van IJsland is bij het uitbarsten van een vulkaan minimaal. Dit komt doordat seismische stations de vulkanen heel nauwkeurig in de gaten houden en uitbarstingen kunnen voorspellen. Hierdoor kunnen omwonenden bij een dreiging op tijd geëvacueerd worden. 

Er wonen niet heel veel mensen in de buurt van de actieve vulkanen. Deze liggen vaak ver van de steden, omdat kolonisten hier vroeger al niet wilden wonen. Vaak liggen de vulkanen rondom of onder een gletsjer, waardoor het uitbarsten niet alleen voor rook en stromend magma zorgen. Door de extreme hitte op de ijskoude gletsjers gaan deze smelten en zorgt dit voor enorme gletsjer overstromingen. Niet gek dus dat de bevolking liever ergens anders een plekje zocht om te wonen. 

Hoe uitstekend de voorspellingen van vulkaanuitbarstingen ook zijn, er zijn nog altijd gevaren op de loer. Het is bijvoorbeeld belangrijk om rekening te houden met de windrichting. Het vulkaanas kan namelijk de luchtkwaliteit aanzienlijk beïnvloeden, waardoor je moeite met ademhalen kunt krijgen. Het wordt zelfs aanbevolen om binnen te blijven op dagen dat de toxiciteit van het vulkaanas zeer hoog is. De elementen die tijdens de uitbarstingen uit de aarde naar boven komen, kunnen gewassen en vee vergiftigen. Hierdoor stierf veel vee en kon er nauwelijks geleefd worden van de gewassen. 

Hoe gebruikt IJsland haar vulkanen?

Een groot deel van de economie en infrastructuur van IJsland is afhankelijk van de geothermische krachten. Ze zorgen voor een van de populairste toeristische attracties van het land, zoals

• De Blue Lagoon; de bekendste hotspring van IJsland. Het water is gemiddeld 39 graden en je kunt er heerlijk relaxen. Boek hier je tickets voor de Blue Lagoon. 
• De Mývatn natuurbaden, gelegen in het noorden van IJsland. Het is een goedkoper en minder druk alternatief voor de Blue Lagoon. Boek hier je tickets voor de Mývatn natuurbaden. 
• Reykjadalur; een natuurlijke hete rivier waar je in kunt badderen. Het was een dik uur bergop lopen, maar uiteindelijk kwam ik uit bij prachtige stomende valleien en kon ik heerlijk relaxen in de rivier die 38 graden is. 
• De Sky Lagoon, gelegen net buiten het centrum van Reykjavík. Het is een hele luxe lagoon met een prachtig uitzicht op de stad. Je kunt er ook een 7-step ritual volgen waarbij je ook gebruik maakt van een ijsbad, sauna, scrub etc. Boek hier je tickets voor de Sky Lagoon. 
• Haukadalur geothermisch gebied; hier vind je de geiser Strokkur die iedere 6-8 minuten kokend water wel 30 meter de lucht in spuit. Het is een van de populairste bezienswaardigheden in IJsland en een stop op de golden circel route. 
• De Secret Lagoon; dit is het oudste zwembad van IJsland en ligt in het dorpje Fludir. Je kunt hier relaxen in een prachtige omgeving met stomende valleien. Het is ook een stuk rustiger en goedkoper dan de Blue Lagoon. Boek hier je tickets voor de Secret Lagoon. 

Dit zijn slechts een paar van de warmwaterbronnen die in IJsland te vinden zijn. Je vindt ook nog vele andere (natuurlijke) hotsprings in het land. 

Er zijn rondom (actieve) vulkanen leidingen aangelegd op minimaal 2 km diepte. Hier zijn twee leidingen met pompen voor nodig. De ene haalt het water omhoog, de andere geleid het na gebruik terug, zodat het opnieuw kan opwarmen. Deze leidingen zorgen ervoor dat de huishoudens in de regio goedkoop en milieuvriendelijk verwarmd worden. 

Groente, fruit en kruiden worden het hele jaar door in verwarmde kassen geteeld, waardoor zelfs in de extreme kou in de winter verse producten geteeld kunnen worden. Ik ging lunchen bij de Fridheimar tomatenboerderij waar je dit van dichtbij kunt bekijken. Dat is toch zeker goed benutten van de vulkanische activiteit in het land. 

Soorten vulkanen in IJsland

We kunnen op onze aarde vier typen vulkanen onderscheiden, namelijk de schild-, strato-, spleet- en caldera vulkaan. Deze soorten vulkanen zijn alle vier terug te vinden in IJsland.

De schildvulkaan

Deze ontstaan op plekken waar de aardkorst erg dun is. Bij een uitbarsting komt het vrij dunne magma door spleten naar het aardoppervlak. Dit zorgt ervoor dat er vrijwel nooit ontploffingen zijn. Wel kan er een lava fontein ontstaan. De vulkaan is vrij plat en lijkt op een schild, zoals de naam al laat denken.

De stratovulkaan

Dit is de meest voorkomende vulkaan soort op onze aarde. Ze zijn heel gevaarlijk als ze uitbarsten. Het magma is dik en stroperig en komt moeilijk tot aan de aardoppervlakte, waardoor het lang kan duren voordat deze soort vulkanen uitbarsten. Als de vulkaan uitbarst zorgt dit voor een heftige ontploffing. De eruptie werpt eerst met een regen van stenen, waarna een dagenlange regen van as volgt. De Hekla en Eyjafjallajökull vulkaan zijn stratovulkanen.

De spleetvulkaan

Dit wordt ook wel de IJslandse vulkaan genoemd, omdat IJsland het enige land is waar spleetvulkanen voorkomen. Bij deze vulkaan komt de lava door een scheur in de aardkorst naar de oppervlakte. Deze vulkanen ontstaan bij twee uiteenlopende plaatgrenzen, waardoor de twee tektonische platen uit elkaar bewegen. Ze bevinden zich vooral onderwater bij onderzeese bergen. In de Silfra kloof kun je tussen de Noord- Amerikaanse en Euraziatische tektonische platen duiken/snorkelen. Deze kloof is te vinden in Thingvellir National Park.  

De calderavulkaan

Dit is een oude vulkaan die aan de bovenkant een grote krater heeft. Als bij een uitbarsting een deel van de vulkaan in de lege magmakamer stort, ontstaat er een krater. De krater vult zich vaak met water, waardoor een kratermeer ontstaat. Het water in dit meer kan verschillende kleuren hebben door de verschillende elementen in het vulkanische gesteente. De Askja Víti en Kerid zijn caldera vulkanen. 

Icelandic Lava Show in Vík

Wil jij meer leren over de vulkanen in IJsland, lava en hoe zo’n uitbarsting ontstaat? Dan is het super interessant om de Icelandic Lava Show in Vík te bezoeken. Zij recreëren een echte vulkaanuitbarsting door echte gestolde lava opnieuw te verhitten. Zeker een aanrader om te bezoeken!

Toerisme door vulkanen

Door de uitbarsting van de Fagradalsfjall in 2021 en Eyjafjallajökull in 2010 is het toerisme in IJsland alleen maar verder toegenomen. Miljoenen mensen hebben de beelden van deze uitbarstingen en de ongerepte natuur gezien. Dit maakte veel mensen over de hele wereld nieuwsgierig om deze natuurwonderen van dichtbij te kunnen zien. Het is dus geen wonder dat een groot gedeelte van de reisindustrie bestaat uit het verkennen van vulkanen en vulkanische gebieden. Je kunt zelfs een tour boeken waarbij je je waant IN de vulkaan Thrihnukagigur. Je kunt hierbij met een lift afdalen naar de magmakamer van de al 4.000 jaar slapende vulkaan. Verder kun je nog een begeleide wandeling maken naar de nieuwe uitbarstende vulkaan en kun je zelfs een helikoptervlucht maken over deze Litli Hrútur vulkaan!

Ik vond het heel bijzonder om zoveel verschillende vulkanen en kraters te bezoeken in IJsland. De Hverfjall krater in het noorden van IJsland was echt gigantisch! Je kunt helemaal tot aan de rand lopen en een rondje wandelen op de kraterrand. De krater is zo groot dat hij niet eens op de foto past! 

Welke vulkanen zou jij willen bezoeken in IJsland?

Mijn persoonlijke tips en ervaringen in IJsland

Lees in mijn e-books alles wat je moet weten voor jouw IJsland reis.

• De ultieme reisgids voor de ringweg
• Reisplanning 15 dagen
• Reisplanning 7 dagen
• Voorbereiding & checklist