Vulkanen in IJsland; dit is wat je moet weten

Wist je dat er in IJsland zo’n 130 vulkanen zijn? Zelfs 30 hiervan zijn nog actief te noemen. De andere 100 vulkanen zijn niet actief. Dit betekent dat ze de afgelopen duizenden jaren niet zijn uitgebarsten.

In IJsland zijn de krachten van gletsjers en extreem koud weer constant in gevecht met de explosieve hitte van de aarde. Hierdoor is er een wereld van contrasten ontstaan in een grimmig landschap met schoonheid die je nergens anders ziet. Dit prachtige landschap zou echter niet mogelijk zijn zonder de vulkanen van IJsland…

Hoe vaak barst een vulkaan uit in IJsland?

Het uitbarsten van deze vulkanen is een onvoorspelbare maar relatief regelmatige gebeurtenis. Sinds het begin van de 19e eeuw is er nog geen decennium voorbij gegaan zonder dat er een uitbarsting van een vulkaan was. De meest recente grote uitbarsting is de Fagradalsfjall op 19 maart 2021. Deze vulkaan stopte helaas met uitbarsten op 18 september 2021, waardoor ik hem helaas net niet heb zien uitbarsten toen ik een weekje later aankwam op IJsland. Het is wel heel vet en interessant om naar de vulkaan toe te lopen. Ik had nog nooit eerder zo’n vers magmaveld gezien, dus dat was super gaaf. Op 3 augustus 2022 (2 weken nadat ik in IJsland was geweest) barstte achter deze vulkaan nóg een vulkaan uit. Deze uitbarsting duurde slechts 2 weken en wordt ook gelinkt aan deze Fagradalsfjall vulkaan.

In 2014 was in Holuhraun een vulkaan uitgebarsten. De Grímsfjall had een kleine uitbarsting in 2011, maar de meest bekende is de uitbarsting van vulkaan Eyjafjallajökull (probeer dat maar eens uit te spreken) in het zuiden van IJsland. Deze uitbarsting zorgde voor ontzettend veel problemen. De aswolk werd wel 8 km hoog in de atmosfeer geblazen en waaide zo over het Europese vasteland heen. Hierdoor werd het luchtruim boven een groot deel van Noord- Europa gesloten. Ook Schiphol moest haar deuren sluiten voor maar liefst 5 dagen.

In juli 2022 bezocht ik de Fagradalsfjall vulkaan opnieuw, omdat mijn moeder ook heel benieuwd was naar het magma. Het weer was een stuk beter zoals je kunt zien. Amper 2 weken later barstte achter de heuvel links opnieuw een vulkaan uit. Gaaf!

Hoe gevaarlijk is het uitbarsten van een vulkaan?

De levensbedreiging voor de bevolking van IJsland is bij het uitbarsten van een vulkaan minimaal. Dit komt doordat seismische stations de vulkanen heel nauwkeurig in de gaten houden en uitbarstingen kunnen voorspellen. Hierdoor kunnen omwonenden bij een dreiging op tijd geëvacueerd worden.

Er wonen trouwens niet heel veel mensen in de buurt van de actieve vulkanen. Deze liggen vaak ver van de steden, omdat kolonisten hier vroeger al niet wilden wonen. Vaak liggen de vulkanen rondom of onder een gletsjer, waardoor het uitbarsten niet alleen voor rook en stromend magma zorgen. Door de extreme hitte op de ijskoude gletsjers gaan deze smelten en zorgt dit voor enorme gletsjer overstromingen. Niet gek dus dat de bevolking liever ergens anders een plekje zocht om te wonen.

Hoe uitstekend de voorspellingen van vulkaanuitbarstingen ook zijn, er zijn nog altijd gevaren op de loer. Het is bijvoorbeeld belangrijk om rekening te houden met de windrichting. Het vulkaanas kan namelijk de luchtkwaliteit aanzienlijk beïnvloeden, waardoor je moeite met ademhalen kunt krijgen. Het wordt zelfs aanbevolen om binnen te blijven op dagen dat de toxiciteit van het vulkaanas zeer hoog is. De elementen die tijdens de uitbarstingen uit de aarde naar boven komen, kunnen gewassen en vee vergiftigen. Hierdoor stierf veel vee en kon er nauwelijks geleefd worden van de gewassen.

Soorten vulkanen

We kunnen op onze aarde 4 typen vulkanen onderscheiden.

De schildvulkaan

Deze ontstaan op plekken waar de aardkorst erg dun is. Bij een uitbarsting komt het vrij dunne magma door spleten naar het aardoppervlak. Dit zorgt ervoor dat er vrijwel nooit ontploffingen zijn. Wel kan er een lava fontein ontstaan. De vulkaan is vrij plat en lijkt op een schild, zoals de naam al laat denken.

De stratovulkaan

Dit is de meest voorkomende vulkaan soort op onze aarde. Ze zijn heel gevaarlijk als ze uitbarsten. Het magma is dik en stroperig en komt moeilijk tot aan de aardoppervlakte, waardoor het lang kan duren voordat deze soort vulkanen uitbarsten. Als de vulkaan uitbarst zorgt dit voor een heftige ontploffing. De eruptie werpt eerst met een regen van stenen, waarna een dagenlange regen van as volgt.

De spleetvulkaan

Dit wordt ook wel de IJslandse vulkaan genoemd, omdat IJsland het enige land is waar spleetvulkanen voorkomen. Bij deze vulkaan komt de lava door een scheur in de aardkorst naar de oppervlakte. Deze vulkanen ontstaan bij twee uiteenlopende plaatgrenzen, waardoor de twee tektonische platen uit elkaar bewegen. Ze bevinden zich vooral onderwater bij onderzeese bergen. In de Silfra kloof kun je tussen de Noord- Amerikaanse en Euraziatische tektonische platen duiken/snorkelen. Deze kloof is te vinden op de golden circle route.

De calderavulkaan

Dit is een oude vulkaan die aan de bovenkant een grote krater heeft. Als bij een uitbarsting een deel van de vulkaan in de lege magmakamer stort, ontstaat er een krater. De krater vult zich vaak met water, waardoor een kratermeer ontstaat. Het water in dit meer kan verschillende kleuren hebben door de verschillende elementen in het vulkanische gesteente. Tijdens de golden circle tour kun je onderstaande Kerid krater bewonderen.

Hoe gebruikt IJsland haar vulkanen?

Een groot deel van de economie en infrastructuur van IJsland is afhankelijk van de geothermische krachten. Ze zorgen voor een van de populairste toeristische attracties van het land, zoals de blue lagoon, Mývatn natuurbaden, hotsprings en geisers. Ik maakte ook een wandeling naar Reykjadalur; een natuurlijke hete rivier waar je in kunt badderen. Het was een dik uur bergop lopen, maar uiteindelijk kwam ik uit bij prachtige stomende valleien en kon ik heerlijk relaxen in de rivier die 38 graden celsius is.

Er zijn rondom (actieve) vulkanen leidingen aangelegd op minimaal 2 km diepte. Hier zijn twee leidingen met pompen voor nodig. De ene haalt het water omhoog, de andere geleid het na gebruik terug, zodat het opnieuw kan opwarmen. Deze leidingen zorgen ervoor dat de huishoudens in de regio goedkoop en milieuvriendelijk verwarmd worden.

Groente, fruit en kruiden worden het hele jaar door in verwarmde kassen geteeld, waardoor zelfs in de extreme kou in de winter verse producten geteeld kunnen worden. Ik ging lunchen bij de Fridheimar tomatenboerderij die langs de golden circle route ligt.

Dat is toch zeker goed benutten van de vulkanische activiteit in het land.

Toerisme door vulkanen

Door de uitbarsting van de Fagradalsfjall in 2021 en Eyjafjallajökull in 2010 is het toerisme in IJsland alleen maar verder toegenomen. Miljoenen mensen hebben de beelden van deze uitbarstingen en de ongerepte natuur gezien. Dit maakte veel mensen over de hele wereld nieuwsgierig om deze natuurwonderen van dichtbij te kunnen zien. Het is dus geen wonder dat een groot gedeelte van de reisindustrie bestaat uit het verkennen van vulkanen en vulkanische gebieden. Je kunt zelfs een tour boeken waarbij je je waant IN de vulkaan Thrihnukagigur. Je kunt hierbij met een lift afdalen naar de magmakamer van de al 4.000 jaar slapende vulkaan.

Ik vond het heel bijzonder om zoveel verschillende vulkanen en kraters te bezoeken in IJsland. De Hverfjall krater in het noorden van IJsland was echt gigantisch! Je kunt helemaal tot aan de rand lopen en een rondje wandelen op de kraterrand. De krater is zo groot dat hij niet eens op de foto past!

Top 5 toeristische vulkanen

1. Eyjafjallajökull
2. Fagradalsfjall
3. Katla
4. Askja
5. Hekla

Mijn persoonlijke tips en ervaringen in IJsland

Lees in mijn e-books alles wat je moet weten voor jouw IJsland reis.

• De ultieme reisgids voor de ringweg
• Reisplanning 15 dagen
• Reisplanning 7 dagen
• Voorbereiding & checklist