De geschiedenis van IJsland; ontdek hoe het allemaal begon

Wil jij alles te weten komen over de prachtige geschiedenis van IJsland? Welke invloed had het klimaat en de geografie op de ontwikkeling? Wat waren enkele van de meest positieve en negatieve hoofdstukken van hun geschiedenisboek? Kom het allemaal te weten in deze blog.

De IJslanders staan op dit moment aan de rand van een nieuw hoofdstuk in hun jonge geschiedenis. Met miljoenen toeristen die IJsland ieder jaar komen ontdekken, een voortdurende immigratiestroom en de stedelijke ontwikkeling komt het ‘oude’ IJsland langzaam ten einde… Reykjavík leek vroeger nog op een volgroeid Scandinavisch dorp, maar is nu uitgegroeid tot een echte stad met luxe hotels en toeristische attracties.

Toerisme is de redding geweest van de IJslandse economie tijdens de bankencrisis van 2008-2011.

Hoe ontstond IJsland?

Zo’n 70 miljoen jaar geleden begon IJsland zich voor het eerst te vormen. Er bevindt zich een soort grote magma ‘zak’ onder het eiland die als katalysator dit proces op gang heeft gebracht. De magma ‘zak’ staat ook wel bekend als de IJslandse pluim. Er wordt aangenomen dat deze pluim meer dan 2.000 meter in de aardmantel ligt. Lang voor de mensheid veroorzaakte deze pluim al een reeks onderwater uitbarstingen die het eiland vorm gaven. In het landschap dat we nu kennen zijn dezelfde krachten nog steeds aanwezig, zoals het uitbarsten van vulkanen en aardbevingen.

De ligging van IJsland net onder de poolcirkel maakt dat er zoveel geothermische activiteit is. Hierdoor beschikt IJsland over meer dan 200 verschillende vulkanen, geisers, warmwaterbronnen en stomende landschappen. Je kunt er zelfs duiken tussen de Noord- Amerikaanse en Euraziatische tektonische platen die 1cm per jaar uit elkaar groeien. Dit is de Silfra kloof en je vindt ‘m op de golden circle route. Het landschap van IJsland is dus nog steeds in volle ontwikkeling. Hierdoor komen er ook wel eens vulkaanuitbarstingen voor, zoals de Eyjafjallajökull die in 2010 zorgde voor een grote aswolk boven Europa en de Fagradalsfjall in 2021 en 2022.

De eerste bewoners van IJsland

In de 9e en 10e eeuw ontdekte de Noormannen IJsland en vestigden zich er. Dit is in het middeleeuwse manuscript; Boek der Nederzettingen te lezen. In dit boek staat dat de Papar, ook wel de Ierse monniken genoemd, de eerste bewoners waren van IJsland. Ze lieten boeken, kruisen en klokken achter. Ze worden ook wel gezien als de zwervenden Christenen die het eiland verlieten vanwege hun afkeer naar de noordelijke Heidenen. De Noormannen ontdekten deze overblijfselen toen zij naar IJsland kwamen.

Flóki Vilgerdarson, een Scandinavische zeeman, gaf de naam IJsland aan het eiland nadat hij in de winter drijfijs in de fjorden had gezien. Hij was de eerste Noorman die opzettelijk koers zette naar IJsland. Je kent hem misschien van de serie Vikings!

Ingólfur Arnarson wordt echter beschouwd als de eerste permanente kolonist. Volgens de legende gooide hij twee pilaren overboord en beloofde zich te vestigen waar de pilaren landden. De pilaren werden teruggevonden in het huidige Reykjavík, waar Ingólfur zich in 874 met zijn gezin vestigde. Noorse stamhoofden volgden Ingólfur massaal omdat ze wilden ontsnappen aan de gewelddadige koning Harald van Noorwegen. Zo’n 60 jaar later was IJsland volledig gesetteld.

Tegen 930 na Christus dacht men dat al het bouwland in IJsland was bewoond. De stedelijke heersers richten toen het Althingi op; het oudste parlement ter wereld! Dit ligt in Thingvellir nationaal park. Je kunt dit bezoeken tijdens het rijden van de golden circle route.

Rond het jaar 971 werd Leifur Eiriksson geboren in IJsland. Hij ontdekte uiteindelijk noord- Amerika als eerste Europese bewoner. Dit was zelfs 500 jaar voordat Christoffer Columbus Amerika ontdekte!

Het leven in het vroege IJsland

Toen de eerste kolonisten IJsland bereikten werd vermoed dat zo’n 40% van IJsland bedekt was met natuurlijke berkenbossen. De Noormannen gebruikten de bossen voor de bouw van schepen, huizen en boerderijen. Bomen die niet werden gebruikt om te bouwen werden verbrand voor de warmte. Hierdoor waren de bossen binnen een eeuw volledig ontbost. Erg duurzaam was dit niet, waardoor dit nu nog altijd gevolgen heeft voor de bodem van IJsland. Het zal je dan ook opvallen dat er vrijwel geen bomen zijn in IJsland, dat er veel vlaktes zijn en dat je ver kunt kijken.

Vanaf de 14e eeuw werden er vanwege een gebrek aan hout turf huizen gebouwd. Dit zijn huizen die van graszoden gemaakt zijn. Er werden dan twee rechthoekige graszoden doorgesneden en in de binnenmuren van het huis gestapeld. Zo bleef er genoeg ruimte over voor ramen en deuren, maar de huizen waren erg koud. De huizen moesten ook vaak gerepareerd worden omdat er veel regenschade was. Er zat dus niets anders op dan handel te gaan drijven met de buitenwereld. Zij hadden zelf een overvloed aan vissen, pluimvee, schapen en paarden, maar vooral de essentiële dingen en de luxe ontbrak. In Reykjavík vind je het Nationale museum, waar je meer te weten komt over de geschiedenis van IJsland en de bevolking.

IJslandse handel met Scandinavië en Europa

De IJslanders handelden vooral met Scandinavië en Europa, gezien dit relatief dichtbij was. Aangezien kooplieden vooral boeren waren, konden ze het zich niet veroorloven om veel tijd weg te zijn bij hun belangrijkste bron van inkomsten. Vanuit Groenland importeerden ze vooral ivoor, bont en huiden van walrussen terwijl ze uit het Byzantium (Romeinse rijk) edelstenen, zilver, wijn en sieraden kochten. Rusland en de Oost- Baltische regio boden ze barnsteen en slaven aan en het Verenigd Koninkrijk voorzag de IJslanders van tarwe, tin, gerst en honing. Zo beschikte de bevolking toch over voldoende levensmiddelen om het leven in IJsland enigszins aangenaam te maken.

Het geloof in IJsland

De IJslanders hielden heel lang vast aan hun geloof in de Noorse mythologie van hun voorouders uit Scandinavië. Toen in 995 na Christus Olaf Tryggvason de troon betrad, wilde hij iedereen onder zijn macht bekeren tot het Christendom. In 999 na Christus sloot Olaf, na nog een mislukte poging, alle handelsroutes naar IJsland af en weigerde de IJslandse koopvaardijschepen de toegang tot Noorse havens. Om een burgeroorlog te voorkomen, werd de heidense wet spreker Thorgeir Thorkelsson gekozen om te beslissen of IJsland al dan niet een christelijk land zou moeten worden. Thorgeir werd gekozen vanwege zijn reputatie als een redelijk man die kon optreden als een eerlijke bemiddelaar. De volgende dag besloot Thorgeir dat er een nieuw geloof moest ontstaan in IJsland. Om deze gelegenheid te vieren, bracht hij de heidense ‘valse’ goden naar een waterval en gooide ze erin. Deze waterval, de Godafoss (waterval van de Goden), is tegenwoordig een hele populaire attractie voor toeristen in IJsland.

Thorgeir bepaalde dat de bevolking wel heidenen mocht aanbidden, maar dan wel privé. Dit gelde ook voor de ‘blootstelling van overtollige kinderen (kindermoord)’. IJslanders geloofden namelijk dat er een maximum aantal mensen konden wonen op het eiland. De consumptie van paardenvlees werd ook niet echt gewaardeerd door Thorgeir. Al deze punten gingen tegen de leer van de kerk in, maar waren ingebakken culturele gewoonten van de IJslandse bevolking. Toen de kerk eenmaal de volledige controle had gekregen in IJsland, werden al deze praktijken snel verboden.

De Evangelisch-Lutherse Kerk van IJsland is de staatskerk van IJsland sinds 1540. Meer dan 65% van de bevolking behoort tot deze kerk.

Uitbarsting Laki vulkaan

Een ramp trof IJsland met de gewelddadige uitbarsting van de Laki-vulkaan in de 18e eeuw, die begon in juni 1783 en eindigde in februari 1784. Hierbij kwamen ongeveer 9000 IJslandse burgers om het leven. De lava verwoeste bijna 80% van al het vee van de IJslanders, wat een hongersnood veroorzaakte die maar liefst een kwart van de IJslandse bevolking doodde. Dit kwam ook door de schadelijke stoffen die in de aswolken zitten. Het zorgde ervoor dat de bevolking ging plunderen om aan de eerste levensbehoeftes te kunnen voldoen. Dit is een van de ergste periodes van uithongering uit de wereldgeschiedenis.

IJsland en de tweede wereldoorlog

De positie van IJsland op de wereldkaart is van enorm strategisch belang als het gaat om oorlogsvoering. Het eiland ligt tussen het vasteland van Europa, Noord- Amerika en boven de Atlantische oceaan. Het was heel tactisch om hier een militaire basis te maken, omdat je vanuit IJsland over het zee- en luchtverkeer kon heersen. De Duitsers hadden in het begin van de jaren 30 weinig belangstelling getoond om IJsland in te nemen. Dit veranderde na het uitbreken van de oorlog, voornamelijk door Operatie Weserübung; de invasie in Noorwegen en Denemarken. Vooral Groot- Brittannië vond dat dit hun controle over de Noord- Atlantische oceaan bedreigde en vroeg steun aan Reykjavík. De IJslanders hadden geen staand leger en bleven neutraal, ook nadat de Britten IJsland innamen.

Weetje: Tijdens de jaren van de oorlog vormden buitenlandse troepen 50% van de inheemse mannelijke bevolking in IJsland. Lokale IJslandse mannen merkten al snel de verliefdheid op die veel IJslandse vrouwen toonden naar deze ‘buitenlandse’ nieuwkomers.

Onafhankelijkheid IJsland

IJsland werd pas een eigen republiek op 17 juni 1944, toen 97% van de stemgerechtigde IJslanders koos voor onafhankelijkheid van Denemarken. Deze stemming vond plaats slechts vier jaar nadat Denemarken was bezweken voor het binnenvallende Duitse leger in de tweede wereldoorlog. Sindsdien is 17 juni een Nationale feestdag in IJsland.

Mijn persoonlijke tips en ervaringen in IJsland

Lees in mijn e-books alles wat je moet weten voor jouw IJsland reis.

• De ultieme reisgids voor de ringweg
• Reisplanning 15 dagen
• Reisplanning 7 dagen
• Voorbereiding & checklist

Schrijf je in voor de Vleugje IJsland nieuwsbrief

Op de hoogte zijn van het laatste IJslandse nieuws, het weer of leuke feestdagen? Ik stuur je graag maximaal 1 keer per week een nieuwsbrief met interessante informatie over IJsland. Laat je gegevens hieronder achter en klik op inschrijven.

Voornaam

E-mailadres

Laat dit veld leeg als je een mens bent: